Będzin jest miastem dynamicznie rozwijającym się, otwartym na postęp, rozwój i nowoczesność. Nie bagatelne znaczenie ma również kultura i działania artystyczne będące narzędziem do animacji aktywności społecznych i budowania tożsamości kulturowej.
Będzin to miasto, gdzie każdy miłośnik szeroko pojętej kultury i sztuki – szczególnie muzyki i teatru a także sztuk plastycznych - znajdzie coś dla siebie. W mieście działa kilka instytucji kultury mających bogatą ofertę zajęć i warsztatów dla mieszkańców w różnym wieku. Znajdują się tu wyjątkowe i rozpoznawalne na skalę kraju obiekty zabytkowe, takie jak średniowieczny Zamek Królewski z unikatową ekspozycją dawnej broni i uzbrojenia ochronnego oraz barokowo-klasycystyczny Pałac Mieroszewskich, będące siedzibą Muzeum Zagłębia w Będznie. Muzeum oferuje do zwiedzania również Podziemia Będzińskie, Dom Modlitwy „Mizrachi” a także majestatyczne Wzgórze Zamkowe z piętnastoma miejscami magicznymi.
Niewatpliwie jednym z najważniejszych punktów na mapie kulturalnej miasta jest Teatr Dzieci Zagłębia, którego założycielem był Jan Dorman. Dzięki niemu teatr przez dziesiątki lat uchodził za jedną z najbardziej awangardowych scen polskich dla dzieci i młodzieży. Spektakle wystawiane na jego deskach wielokrotnie otrzymywały prestiżowe nagrody i wyróżnienia w skali kraju i poza jego granicami. Obecnie bardzo ważnym wydarzeniem teatralnym jest Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek Klasyka Od-Nowa, którego w 2025 roku odbyła sie już trzecia odsłona.
Miłośnicy muzyki i rozrywki co roku mogą wziąć udział w wyjątkowych będzińskich wydarzeniach muzycznych, jak Międzynarodowy Festiwal Kolęd i Pastorałek im. Ks. Kazimierza Szwarlika, Zakończenie Lata, Letnie festyny w dzielnicach miasta czy liczne koncerty i recitale.
Wśród gwiazd, które zagościły na scenie miejskiej możemy wymienić: zespół Zakopower, legendę polskiej muzyki Budkę Suflera, Korę, Agnieszkę Chylińską, Urszulę, Dodę, Krzysztofa Krawczyka, zwycięzców programu „Must Be The Music” zespół Enej, Mariusza Kalgę, grupę pop-rockową Video, znanego polskiego aktora filmowego i teatralnego, Andrzeja Grabowskiego oraz wiele inych.
W Będzinie ma również swoją siedzibę Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Fryderyka Chopina kształcąca wiele pokoleń młodych muzyków.
Bardzo ważnymi ośrodkami aktywnego uczestnictwa w kulturze oraz budowania wspólnoty lokalnej są instytucje kultury: Ośrodek Kultury oraz Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna. Są to miejskie inkubatory pomysłów, miejsca rozwoju wyobraźni, sztuki i działań artystycznych oferujące mieszkańcom wiele zajęć i warsztatów przez cały rok.
Będzin to również miasto postindustrialne, z bogatą tradycją górniczą, ukształtowane w kontekście przemysłowego i cywilizacyjnego postępu. W połowie XIX wieku powstały tutaj pierwsze kopalnie i huty. Miasto posiada perełki architektury poprzemysłowej, które są obrazem przeszłości nie tylko w sferze materialnej, ale również duchowej i kulturowej oraz Izbę Tradycji Górniczej znajdującą się w Ośrodku Kultury w Będzinie Filia Grodziec.
Symbolami zindustrializowanej kultury mieszczańskiej jest Kopalnia Grodziec, odnowiona Wieża Ciśnień oraz rewitalizowana Cementownia Grodziec, która jest unikatem na skalę światową.
